Stolpenstaaltjes: HET VIERKANT

TOEN

Het meest markante onderdeel van de stolpboerderij is de vierkante balkenconstructie in het midden die de enorme dakconstructie draagt. Hoe hoger het dak, hoe meer hooi de boer in dit vierkant kon opslaan. Vanuit deze kern is ooit de stolp ontstaan: als kap boven de grote hooiberg bevestigd op vier palen. Later zette men er een rij vee langs. Daarna anderzijds de werktuigen. Toen één grote piramidevormige kap erover en zie hier de basisindeling van de stolp. Om langs het vierkant meer ruimte te creëren bouwde men later overhangende vierkanten. Meestal aan een kant, maar soms ook meerzijdig. Na circa 1800 kozen rijke boeren, toen ze waren overgestapt van Scandinavisch naar Amerikaans grenen, zelfs voor een dubbel vierkant. De zwaarste vierkanten zijn meestal de oudste. Als de balken Oost-Europees gemaakt zijn van eikenhout dateert de stolp meestal van rond 1600.

NU

Uiteraard vormt het vierkant nog altijd het hart van de stolp. Bij grondige restauraties blijft soms alleen deze draagconstructie nog staan, waaromheen een compleet nieuwe stolp wordt opgetrokken. Het liefst weer in historische vorm en met origineel materiaalgebruik, maar dan goed geïsoleerd. Bijvoorbeeld onder het riet, waar vroeger de wind juist doorheen moest jagen voor ventilatie in het vierkant en zuurstof voor de koeien.

Het stoere gebintwerk geeft de woning nu sfeer en authenticiteit. De constructie is soms al eeuwen geleden met liefde handmatig gebouwd, waarna het talloze stormen heeft doorstaan. Dat besef dwingt een soort eerbied af. Verbeeldingskracht ook. Als die historierijke balken eens konden praten…

‍