Koffie met ballen: Ruben van Zwieten

Geert schenkt koffie in en laat deze woorden even op zich inwerken. Ruben neemt de omgeving in zich op. Een keet op wielen in Wijngaard Avendorp. Uitzicht over de polder. Rust... Een moment van bezinning? Ruben had een fijne jeugd in het landelijke Ermelo. Toch trok hij naar de stad. Geert gooit een balletje op:

Ons motto is: emigreer uit Amsterdam. Hoe kijk jij daar tegenaan?

“Nou, het een sluit het ander niet uit, Geert. Sterker nog, ze vullen elkaar aan. Het verschil tussen stad en platteland kun je vergelijken met het verschil tussen kathedraal en klooster. Bezinning heeft namelijk twee vormen: vita activa en vita contemplativa. Het eerste vind je in stad. Vanuit de drukte wandel je zo een kerk in, even een moment voor jezelf. Het tweede vind je op het platteland. Hier nodigt het klooster juist uit om langer te ontsnappen aan de waan van de dag en met nieuwe ogen terug te keren. Het is de afwisseling die werkt: bezig zijn en reflecteren.” Tot dat laatste werd Ruben in 2020 gedwongen. Na de derde corona-lockdown moest hij afscheid nemen van De Nieuwe Poort in Amsterdam en Rotterdam, zijn eerste centra voor ontmoeting en inspiratie.

Hoe ging je daarmee om?‍

“Dat deed pijn. Vijftien jaar lang brachten we hier mensen bij elkaar die elkaar anders nooit zouden treffen. Het was een restaurant, sociale werkplaats, vergadercentrum, muziekzaal, expositieruimte. Je kan het niet bedenken of we deden het daar. Na de sluiting moest ik mezelf opnieuw uitvinden. Dat is gelukt door ontmoetingshuizen te starten in oude heiligdommen. Zo heb ik kerken en kloosters in Zeeland, Normandië en Valencia nieuw leven ingeblazen. In het hoogseizoen overnachten hier toeristen, in het laagseizoen komen ondernemers en bestuurders hier voor bezinning. Dan organiseer ik leiderschapsreizen. Ik zie dit als een Europese Unie-project: welke waarden delen mensen in een samenleving? Hoe kunnen we beter verbinden met elkaar?”

Wat bedoel je daar precies mee? En welke rol speelt het geloof hierin?

‍“De samenleving heeft behoefte om weer menselijker te worden. Mensenrechten en humaniteit worden uit alle hoeken van de wereld bedreigd. Nu Amerika in verval is, is het zeer wenselijk dat de waarden van de EU mondiaal sterker gaan gelden. Met 27 lidstaten en zoveel kerken moeten wij onszelf hervinden in onze wortels. En wat wij zien als medemenselijk, vindt zijn oorsprong in verhalen van de Bijbel. Dus daar begin ik en daar keer ik altijd weer naar terug. Waarbij ik bovendien hoop een nieuw seminarium te maken voor wat niet protestant of katholiek is, maar waarbij de Bijbelse bibliotheek een centrale rol speelt.”

Hoe dragen jouw ontmoetingshuizen en leiderschapsreizen hieraan bij?

“Ik wil een brug slaan tussen de bovenkant en de onderkant van de maatschappij. Mijn manier is geestelijke inspiratie bij de elite brengen. Zij zijn de voorlopers van de samenleving. Als zij de boel de verkeerde kant op trekken, is de impact daarvan groot. Een goede elite kijkt achterom en is verbonden met zijn volgers. Op dit moment is die verbinding niet zo goed. De politieke elite wordt zelfs door veel mensen gehaat, ook in Nederland. Daarom stemmen we zoals we nu stemmen. We zien ook steeds meer afkeer tegen Europa. Dat is zorgelijk. Mensen bekommeren zich om een steeds kleiner eigen kringetje, dus de wereld waarin we hard zijn wordt steeds groter.”

Ja, we moeten er samen iets van maken. Maar met je nieuwe concept organiseer je geen fysieke ontmoetingen meer tussen onder- en bovenkant, zoals straatvoetbaltoernooien en sociale werkplaatsactiviteiten. Hoe ga je dit dan toch voor elkaar krijgen?

“Onze werkwijze springt minder in het oog dan voorheen op de Zuidas of in Rotterdam. Er gaan bijvoorbeeld kinderen uit lagere sociale klassen mee op schoolreis naar onze EU-locaties. De focus ligt nu vooral op het bewust maken van de elite van hun eigen, actieve rol in de samenleving. Want juist zij kunnen het verschil maken. Jij ook, Geert. Je hebt een goedlopend bedrijf. Ik vind het dan ook mooi om te zien hoe jij deze wijngaard inzet als sociale ontmoetingsplaats en als leerplek voor basisschoolkinderen. Het voldoet trouwens ook aardig aan het Bijbelse beeld waarin de priester vooropgaat om de akker te bewerken, waarna iedereen de handen uit de mouwen steekt. Dan is er ook genoeg voor iedereen.”

‍

De elite is dus veel groter dan alleen de Zuidas of de Quote 500. Dat is een belangrijk gegeven, ook voor onze lezers. Maar wanneer behoor je daartoe? Met andere woorden: wanneer heb je genoeg?

“Dat is een vraag van de eeuwigheid. Het begint met het inzicht dat geld op zich geen doel mag zijn. Je kunt een doel omschrijven en daar een getal aan hangen, het liefst een doel dat ook maatschappelijke waarde heeft. Wie alleen maar rijk wil zijn, heeft nooit genoeg. De blik naar beneden wordt steeds kleiner. Hier past een correctie op jezelf. En dáár is die spirituele fitness voor nodig. Samen nadenken over de zin van het leven en samenleven. Elkaar uitdagen, of het nu in het bedrijfsleven is, in een kerkgezelschap of in je vriendengroep. Een evenwicht vinden. Binnenkort heb ik iemand aan tafel uit de raad van toezicht van Oxfam Novib en een hoofd Belastingen van een Big Four consultancybedrijf. Nou, dat wordt een spannend gesprek! Maar het is zo nodig. We moeten dilemma’s blijven opzoeken en bespreekbaar maken.”

Dat geloof ik! Maar wanneer heb je nou genoeg?

“Op het moment dat je oog verliest voor de mensen om je heen die minder geluk in het leven hebben dan jij, heb je te veel, zei ik ooit. Maar misschien moeten we onszelf eerst de vraag stellen hoe het in hemelsnaam kan dat zoveel mensen niet genoeg hebben. De armoedecijfers in Nederland liegen er niet om. Je kunt het ook omdraaien: wanneer gééf je genoeg? Maak jij een verschil in de onderkant van de samenleving?”

‍

Ruben van Zwieten (40) is predikant en ondernemer. Hij studeerde rechten en theologie. In 2019 behoorde Ruben tot de European Young Leaders. Zijn project Zingeving op de Zuidas bracht hem bekendheid. In Amsterdam en Rotterdam richtte hij De Nieuwe Poort op, centra voor ontmoeting en zingeving. Ruben publiceerde De Bijbel op de Zuidas en Elite gezocht, samen met Sander Schimmelpenninck. Inmiddels is hij ook actief in het buitenland. Ruben blijft zoeken naar moderne manieren om mensen weer te interesseren voor de kerk en traditie, met als doel meer verbinding tussen alle lagen van de samenleving.